‘Groningen aardgasloos in 2035’ uit 2016 staan vele speerpunten, concrete acties en onderlinge verbanden die vragen om een integrale aanpak: verduurzaming, projecten en investeringen op het niveau van wijk, buurt en straat. De verwachtingen zijn dat de betrokkenheid van bewoners en uitvoerbare plannen per buurt (92 totaal) zullen leiden tot breed gedragen, en dus uitvoerbare, energieomgevingsplannen (EOP) per buurt. De Noorderplantsoenbuurt met het Groenste Buurtteam heeft als doel energieneutraal in 2024 te zijn. Vanuit een voorgaand traject liggen er (veelal technologische) aanknopingspunten, contacten en plannen in de buurt om deze te betrekken. Op wijkniveau blijkt tijdens het traject vraag naar een permanente ‘energietransitie informatie infrastructuur’ die past bij de woonwensen en levensstijl van bewoners.

“Niet geheel onbelangrijk vinden wij de ervaring dat installatie partijen soms simpelweg het tegenovergestelde beweren. Hetzelfde type hybride ketel zou op de gedachte plek makkelijk passen, of in het andere geval: absoluut niet. Wie heeft het dan bij het rechte eind?”

Gert, bewoner Noorderplantsoenbuurt

“Met bewoners kun je niet omgaan als ware het werknemers. Bij bewoners heb je ‘incubatietijd’ – ze willen zich oriënteren, links en rechts rondvragen, vergelijken, zelf rondsnuffelen. En dat speelt zich allemaal af in het dagelijkse leven waar je nog meer dingen aan je hoofd hebt. Dat is een hele belangrijke factor in het idee van het uitrollen van de plannen.”

Niels, secretaris Groenste Buurt

De Groenste Buurt

De Noorderplantsoenbuurt is een wijk met woningen van voornamelijk woningen van voor 1900. Vanwege de oude bouw is isolatie van woningen alleen mogelijk door van binnenuit te isoleren. Quintel heeft de alternatieven warmtevoorzieningen voor een aantal wijken in Groningen uitgezocht. Uitkomst van deze studie is dat een aanpak om de wijk over te laten stappen op hybride warmtepompen en groen gas het meest opportuun is. Quintel gaat daarbij uit van de volgende doelen:

• 20% besparing van ruimteverwarming door isolatie
• 98% van de woningen krijgen een hybride warmtepomp voor ruimteverwarming
• 2% van de woningen zijn in 2035 nieuwbouw, all electric (verwarming met warmtepompen)
• 80% van het vervoer is electrisch
• 75% van de woningen heeft PV

Het doel voor deze wijk voor de komende jaren is dan ook hybride warmtepompen op grote schaal uit te rollen. De gedachte is dat hiermee tot 70% van het gasverbruik gereduceerd kan worden in de wijk. De resterende gasvraag wordt in de toekomst ingevuld met groengas.

Ondersteuning vanuit Smart Energy Cities

De Groenste Buurt is de wijkvereniging die actief in de wijk aan de slag is om de wijk energieneutraal te maken. In overleg met de gemeente is er besloten is er een aanpak afgestemd de bewoners te benaderen om zo ervaring op te doen met de uitrol van de strategie; opschaling van hybride warmtepompen. De Innovatiecoach en Creative Producers hebben in deze wijk het proces begeleid om deze strategie te implementeren in de wijk.

In het afgelopen halfjaar zijn bewoners benaderd om de eerste ervaringen op te doen met de uitrol van hybride warmtepompen. In november was de eerste buurtbijeenkomst hierover georganiseerd waarop circa 40 bewoners zijn afgekomen. Dit resulteerde in 15 aanmeldingen voor een traject waarin bewoners begeleid zijn. Er zijn een aantal bijeenkomsten met deze bewoners ingepland, incl. een excursie naar een warmtepomp leverancier. Om de bewoners te helpen bij de offerteaanvraag is een draaiboek opgesteld en een lijst met aandachtspunten voor de aanvraag van offerte voor hybride warmtepompen. Echter bleek de strategie om hybride warmtepompen grootschalig in de wijk uit te rollen leek redelijk simpel en voor de hand liggend. Het lijkt een one-size-fits-all oplossing voor de gehele wijk. De praktijk blijkt wederom weerbarstiger. Woningen en het warmteverbruik verschillen enorm en het aanbod is nog zeer beperkt.

Uit de bijeenkomsten bleek ook dat er bereidheid is bij veel bewoners om in de breedte na te denken over de mogelijkheden om hun woning op termijn te verduurzamen. Een tool om gerichte stappen in kaart te brengen voor de woning – waarmee bewoners een persoonlijke routekaart voor hun woning kunnen opstellen) is positief ontvangen (Mijn Woning Aardgasvrij). Bewoners bewust maken over stappen die ze (nu en op termijn op slimme momenten) kunnen nemen, lijkt ook nodig om de bewoner op te leiden en de proactieve houding aan te laten nemen die nodig is voor de energietransitie. De tool is niet alleen inzetbaar in de Noorderplantsoenbuurt, maar in alle wijken in Nederland waar bewoners in de komende jaren en decennia toe willen om moeten werken naar een aardgasvrije warmtevoorziening.

Om de wijk beter te bedienen en kostbaar contact met bewoners op langere termijn te borgen wordt gewerkt aan een ‘tool’ waarmee bewoners – die wel iets willen doen – een routekaart kunnen opstellen voor hun eigen woning. De tool die vanuit Smart Energy Cities is opgezet, stelt bewoners in staat om de verduurzaming in de tijd in te plannen en over langere tijd planmatig toe te werken naar een energiezuinige woning. Een langere termijn plan opstellen is niet iets dat bewoners vanzelf oppakken, inplannen of bedenken. Daarom ontwikkelt Smart Energy Cities een werkboek waarmee bewoners een stappenplan kunnen opstellen voor hun woning dat aansluit bij hun woonwensen en gezinssituatie. Hierdoor zijn ze bewust en zelfstandig bezig met de toekomst van hun woning en nemen ze vol zelfvertrouwen stappen.

De uitkomst

Het doel om 200 warmtepompen te installeren in 2 jaar is niet realistisch, maar de aanpak wordt wel steeds gerichter. Verder is er het plan om een pilot te draaien met het werkboek “Mijn Woning Aardgasvrij” in de Noorderplantsoenbuurt om ervaring op te doen en met bewoners – op basis van hun woonwensen – een langere termijn plan op te laten stellen voor hun eigen woning. In de pilot wordt gekeken naar hoe deze aanpak aanslaat in de praktijk en welke natuurlijke aanknopingspunten bestaan om bewoners te enthousiasmeren voor deelname. Daarnaast zal de aanpak gepresenteerd worden bij andere lokale stakeholders en experts om te kijken of deze aanpak ook voor hen zinvol is. Het lijkt immers zinvol om mensen die aan de slag willen te helpen bij het opstellen van hun plan en te helpen bij de realisatie van de eerste stappen. Indien de aanpak goed werkt kan het breder onder de aandacht gebracht worden zodat meer partijen de aanpak bij bewoners onder de aandacht brengen.

Inzichten en leerpunten:

• Het traject brengt mensen in beweging

• Er is geen one-size-fits-all (hybride warmtepompen) oplossing voor de gehele wijk. Veel voorkomende problemen zijn:

              – Gebruikersprofiel

              – Onvoldoende ruimte

              – Geluidsoverlast

• Een belangrijke stap om te komen tot een succes is het vooraf scherper aangeven voor welke situaties een warmtepomp wel en niet interessant is.

• Het besluitvormingsproces van bewoners is weerbarstig.